Rzut oka w wizjer aparatu. Błysk flesza. Zwolnienie migawki. Zatrzymanie ulotnej chwili. Może jeszcze powtórzenie kilku ujęć, póki ten odpowiedni moment nie przeminie. Mam to! A później przeglądanie wykonanych zdjęć… Okazuje się, że jedno z nich jest nieostre, drugie wyszło prześwietlone, trzecie – może być. Chociaż… – gdyby to trochę inaczej ułożyć? Może było trzeba odsunąć się o dwa kroki w lewo, ująć to z innej perspektywy? Szczęście jeśli naszym obiektem jest nieruchomy przedmiot. Jest wtedy szansa na kolejne ujęcia. Ale światło ślizgające się po górskich stokach, ruchliwa miejska ulica czy cała menażeria żywych istot raczej nie będą skłonne czekać w bezruchu przed obiektywem. Szkoda.

Nie ma prostego przepisu, który pozwoliłby na wykonanie dobrego zdjęcia. Są jednak pewne ogólne zasady ułatwiają wykorzystanie tego nadarzającego się zbiegu zdarzeń. Pomocne jest ćwiczenie komponowania kadru, tak, aby wszystkie znajdujące się w nim elementy tworzyły harmonijną całość.

Boskie proporcje

Złota proporcja, zwana też złotym podziałem, złotą liczbą lub boską proporcją, jest zależnością matematyczną, która już w czasach starożytnych była traktowana jako trafnie opisująca piękno wizualne. I w czasach dawniejszych i tych bliższych współczesności twierdzono, że złoty podział odpowiada temu, co ludzie definiują jako piękno, harmonię, porządek i rytm (na ten ostatni aspekt zwracał uwagę np. słynny szwajcarski architekt Le Corbusier).

Złota proporcja dotyczy zależności między długościami dwóch odcinków o tak dobranych parametrach, że stosunek długości dłuższego z nich (a) do krótszego (b) jest taki sam jak stosunek długości sumy tych odcinków do odcinka dłuższego, co można zilustrować schematem i w sposób matematyczny opisać równaniem:

Jak używać złotego poddziału?

Kompozycje składające się z elementów o tak wyliczonych długościach miały właśnie za cel stworzenie harmonijnego, uporządkowanego obrazu. Toteż artyści chętnie sięgali po to rozwiązanie. Tak, tak, sztuka jest silnie zmatematyzowana! Chociaż patrząc na wybitne dzieło malarskie możemy sądzić, że jest ono efektem „natchnienia” czy „ekspresji” twórcy, to w wielu przypadkach było poprzedzone dokładnymi analizami matematyczno-geometrycznymi, szkicami i poszukiwaniami właściwej kompozycji.

Znajomość złotego podziału może więc stanowić narzędzie ułatwiające skomponowanie kadru.  Łącząca poszczególne „mocne punkty” linia – spirala złotego podziału może kierować wzrokiem oglądającego. Dzięki temu obraz lub zdjęcie może stać się angażującą opowieścią.

Nie chodzi tu o odnalezienie dokładnego jej powtórzenia w obiektach występujących w przyrodzie (które zresztą  niezbyt często przyjmują formę idealnej złotej spirali), ale o próbę świadomego rozplanowania elementów w oparciu o ten matematyczny schemat.

Wpisanie poszczególnych obiektów obrazu w kształt złotej spirali pozwala na wykorzystanie atutów tego układu. Początkowy odcinek spirali wskazuje punkt centralny kompozycji. Warto tu umieścić główny element, na którym chcemy skupić uwagę widza. Dalszy przebieg spirali prowadzi wzrok obserwatora przez kolejne elementy obrazu. Całość staje się „przyjemna dla oka”, bardzo naturalna, nieco asymetryczna, ale nie ma tu wrażenia żadnej przypadkowości.

Inne podpowiedzi kompozycyjne

Oczywiście istnieją jeszcze inne sposoby rozplanowywania kadru. Mogą opierać się na przykład na odnajdowaniu symetrii lub perspektywy zbieżnej.

Często wybór rozwiązania zależy od tego, co fotografujemy. Każdy z nas ma nieco inny gust. Jedni wolą obrazy bardziej symetryczne, do innych przemawiają kompozycje niesymetryczne lub mniej oczywiste, na przykład z punktem perspektywy zbiegającym się poza kadrem. Pozostaje więc wciąż próbować i sprawdzać, które z tych rozwiązań bardziej Wam odpowiadają. A może okaże się, że odkryjecie w ten sposób fotograficzną lub rysunkową pasję.

Zrób to sam – ramka do kadrowania zdjęć

Aby do teorii dodać więcej praktyki przygotowaliśmy instrukcję, która pokaże jak własnoręcznie przygotować ramkę ułatwiającą wybór kadru. Przy jej pomocy możecie, też dodawać linie siatki do Waszych zdjęć. Wystarczy, że umieścicie ramkę przed obiektywem i wykonacie przez nią zdjęcie.

Ramka do kadrowania zdjęć (PDF)

• Przygotujcie ramkę.

• Wykonajcie zdjęcie przy jej pomocy. Linie siatki możecie odrysować z załączonych w instrukcji szablonów lub stworzyć własną propozycję.

• Wyruszcie na poszukiwania kadru zdjęciowego, z którego będziecie dumni. Może uda się go uchwycić podczas spaceru po lesie, drogi powrotnej ze szkoły lub wyglądając przez okno. Chociaż, kto wie, może ukrywa się on w lodówce, koszu z owocami, na półce z książkami lub w kolekcji kolorowych kamyków. Spójrzcie na zwyczajne przedmioty w nowy sposób. Eksperymentujcie! 😊