Największym problemem jest to, że większość zasobów wodnych na Ziemi jest dla nas niedostępna, prawie jakby znajdowała się na Marsie. Jednak jej nierównomierne rozłożenie (patrz część 1) oraz zmiany klimatu, mogą wywołać nieodwracalne szkody w środowisku wodnym, a co za tym idzie – na całym świecie.

Zasoby wody a ocieplenie klimatu

Ale co tak właściwie ma ocieplenie klimatu do wody? Jest ono spowodowane rosnącą emisją gazów cieplarnianych, w tym głównie dwutlenku węgla, która sprawia, że duże ilości energii słonecznej są uwięzione w atmosferze i w większości magazynowane w oceanach. Wzrost temperatury oceanów ma aż w 93% wpływ na ocieplenia całej planety, co z kolei powoduje duże, często szkodliwe, zmiany zarówno na lądzie, jak i w środowisku wodnym. Przede wszystkim jednak ma negatywny wpływ na cykl wodny Ziemi i przyczynia się do tego, że dostępność wody staje się coraz mniej przewidywalna.  W tym samym czasie w niektórych rejonach mogą występować intensywne opady deszczu, podczas gdy na innych obszarach będą dominować susze. Są to coraz częstsze zjawiska i co najgorsze – coraz bardziej ekstremalne. Fale upałów przyczyniają się do susz i występowania pożarów, a obfite deszcze do powodzi. [12]

Woda prócz tego, że jest niezbędna do życia dla organizmów, odgrywa ważną rolę w kształtowaniu krajobrazu. Przykładem tego może być choćby jedno z najsuchszych i gorących miejsc na Ziemi, czyli Dolina Śmierci w USA, którą ukształtowała właśnie woda. Takie procesy trwają tysiące, a nawet miliony lat i dają możliwość rozwijania się ekosystemom i gatunkom. Zmiany klimatu powodujące np. topnienie lodowców, nadmierne pobieranie wody przez ludzi i tym samym zmniejszanie się zbiorników wodnych, zaburzają te procesy. Można to zaobserwować, np. w afrykańskim jeziorze Czad, które od ponad 50 lat ma coraz mniejszą powierzchnię. W wyniku tego, ludzie i zwierzęta, dla których jest ono źródłem wody, często zmuszani są do długich wędrówek w celu zaspokojenia swoich potrzeb. Jest to podstawowy problem również dla roślin i zwierząt zamieszkujących jezioro i jego okolice, bezradnych w stosunku do szybkich zmian klimatu. Nie przystosują się do tak nagłych zmian (ewolucja nie działa aż z taką prędkością), będą migrować, a kiedy to stanie się niemożliwe, wyginą.

Równie ważny dla nas jest podwodny świat, chociażby dlatego, że ryby są źródłem białka zwierzęcego dla 2,5 miliarda ludzi na świecie. A coraz częściej czytamy i oglądamy obrazy np. umierających raf koralowych, które zapewniają pożywienie i schronienie dla wielu morskich gatunków.  [12, 13]

Odwrócona osmoza. A – ciśnienie pchające wodę, B – słona woda, C – cząsteczki soli, D – membrana, E – oczyszczona woda, F – odpływ czystej wody. Za: Colby Fisher/Wikipedia, CC BY-SA

Jak tracimy i jak możemy oszczędzać wodę?

Wodę możemy zużywać, tracić, marnować na różne sposoby. Utrata wody może być spowodowana, np. uszkodzeniami rur. Sieci wodociągowe zbudowane są z takiej ilości rur i systemów pompujących, którą ciężko sobie wyobrazić – to są setki tysięcy splatających się konstrukcji. Rury z czasem niszczeją i pękają, co powoduje wyciek wody. Takie straty mogą odpowiadać za ubytek około 60% rozprowadzanej wody. Z otworu o szerokości 3 mm może wyciec nawet 340 litrów wody dziennie. Jest to mniej więcej tyle ile zużywa średnio dziennie jedno gospodarstwo domowe. Koszty zabezpieczenia przed wyciekiem są wysokie. W ich niwelowaniu pomóc nam mogą nowe technologie, ale też racjonalne zużycie wody. [11, 14]

 domu natomiast, dobierając odpowiednie urządzenia można zmniejszyć zużycie wody. Na przykład nowej konstrukcji pralka klasy A zużywa 60 l wody na cykl prania, gdy tymczasem w przypadku starych modeli jest to aż 130 l (dane uśrednione). Podobnie jest z myciem naczyń w zmywarkach klasy A. Wykorzystując program Eco mycie kosztuje nas 10 l wody, a myjąc naczynia ręcznie można spuścić do ścieków aż 50-150 l na cykl. Nie można zapomnieć również o klasycznym przykładzie odkręcania kranu podczas mycia zębów, które przyczynia się do marnowania około 6 l wody na minutę. Tutaj właśnie kryje się odpowiedź na pytanie jaki wpływ na niedobór wody ma każdy z nas. Pozostawiam to do własnych przemyśleń. [11, 15]

Odwrócona osmoza. A – ciśnienie pchające wodę, B – słona woda, C – cząsteczki soli, D – membrana, E – oczyszczona woda, F – odpływ czystej wody. Za: Colby Fisher/Wikipedia, CC BY-SA

Źródła:

1. www.nature.com/articles/s41545-019-0039-9  
2. www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160412013002791 
3. www.nationalgeographic.org/article/freshwater-resources/ 
4. www.eea.europa.eu/pl/sygna142y/sygnaly-2018/artykuly/zuzycie-wody-w-europie-2014 
5. www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/use-of-freshwater-resources-2/assessment-3/  
6. www.eea.europa.eu/pl/sygna142y/sygnaly-2018/artykuly/czysta-woda-oznacza-zycie-zdrowie 
7. www.thebalancesmb.com/conservation-efforts-why-should-we-save-water-3157877 
8. ecowater.pl/blog/oszczedzanie-wody-w-czasach-suszy/  
9. Małecka I., Staszewski Z, (2015) – Woda czynnikiem życia każdego organizmu
10. Thier A. (2016) – Analiza sposobów pomiaru oraz skutków deficytu zasobów wodnych na świecie 
11. www.eea.europa.eu/pl/sygna142y/sygnaly-2018/artykuly/woda-w-miescie  
12. www.eea.europa.eu/pl/sygna142y/sygnaly-2018/artykuly/zmiennosc-klimatu-a-woda-2014 
13. ekologia.ceo.org.pl/content/woda-%C5%BAr%C3%B3d%C5%82o-%C5%BCycia-3 
14. smartwaterjournal.springeropen.com/articles/10.1186/s40713-019-0017-x 
15. www.conserve-energy-future.com/comprehensive-guide-reducing-household-water-use.php 
16. Walka o wodę w Afryce: Etiopia, Egipt i Sudan spierają się o Tamę Wielkiego Odrodzenia na Nilu – EURACTIV.pl 
17. www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959378014000880  

Zdjęcie w nagłówku: Dzieci wyprawiają się po wodę. Afganistan, fot. Brunssum, Netherlands, CC BY

Artykuł przygotowany przez zespół Mobilnego Projektu Edukacyjnego Naukowiej w ramach projektu „Małopolskie Centrum Nauki – projekt zintegrowany”.