Duszący kosmos

Pełna dwutlenku węgla wenusjańska atmosfera blokuje ucieczkę ciepła z warstw przy powierzchni,  co przyczynia się do niezwykłych upałów – temperatury powyżej 450°C to nie jest rzadkość, a raczej norma w tym zakątku kosmosu.

Oprócz dobijającej zawartości dwutlenku węgla (96,5% składu) atmosfera na Wenus ma jeszcze jedną „cudowną” niespodziankę – liczne związki siarki, które tworzą rozległe chmury. A na przykład taki dwutlenek siarki jest gazem bardzo nieciekawym – opisują go tak „miłe” słowa jak: „duszący”, „gryzący”, „drażniący” oraz „trujący”.

To tylko jeden z przykładów ekstremalnych atmosfer. Inne planety – te pobliskie, jak i odległe mają równie wiele do zaoferowania w „konkursie na atmosferę nie do życia”. Ale i natura na Ziemi od czasu do czasu pokazuje swe mniej sympatyczne oblicze. Zdarza się, że dzieje się tak również w Polsce.

Wybuchowa woda

Jezioro Dobellus Mały położone kilka kilometrów od słynnych mazurskich mostów w Stańczykach nie wyróżnia się niczym szczególnym. Szczerze pisząc to nawet jest mało ciekawe. Może tylko nazwa jest nietypowa.

Jednak Dobellus zwany też Tobellus kryje fascynującą historię. W czerwcu 1926 roku jezioro to eksplodowało i na dwa miesiące przestało istnieć. Letnie deszcze w sierpniu wypełniły je ponownie wodą.

Ale jak to? Wojsko je wysadziło? Jakiś pruski generał miał szalony plan zniszczenia (w tamtych latach jezioro leżało na terenie państwa niemieckiego)? To nie wojsko, a natura i nie generał a metan, gaz gromadzący się na dnie jeziora.

Działo się to prawdopodobnie tak: 30 czerwca ciśnienie atmosferyczne szybko spadało, nadeszła burza z piorunami, które uderzyły w wodę pełną ulatniającego się gazu. Na kilkaset metrów wyfrunęły kilkutonowe bryły szlamu i torfu, zalewając okoliczne pola warstwą brei z dna tego dość głębokiego (ponad 15 m) jeziora. Ponoć były i ofiary śmiertelne.

Gazowa erupcja

Bardziej tragiczne następstwa miało podobne wydarzenie w Kamerunie. W jego wyniku zginęło kilkaset osób i wielkie stada zwierząt. Nie było tam wprawdzie wybuchu, ale były olbrzymie ilości uwolnionego z jeziora gazu. Z tym, że w Kamerunie negatywnym bohaterem był duszący dwutlenek węgla, a nie metan.

„Kiedy Joseph Nkwain ze wsi Subum w zachodnim Kamerunie obudził się w nocy poczuł okropną woń, nie mógł mówić, a potem zemdlał. Gdy się ocknął zobaczył, że jego spodnie są poplamione na czerwono, a na rękach pojawiły się rany. Nkwain chciał zawołać, ale z jego ust nie dobył się żaden dźwięk. Udało mu się podejść do łóżka córki. Nie żyła” [źródło].

Nocą z 21 na 22 sierpnia 1986 roku kilkaset tysięcy (a nawet może milionów) ton dwutlenku węgla wydobyło się na powierzchnię jeziora Nyos i rozprzestrzeniło w promieniu 25 km od jeziora. Zginęło 1400 osób.

Taka katastrofa zwaną jest w naukach geologicznych erupcją limniczną. W jej wyniku rozpuszczony dwutlenek węgla  wydobywa się z dna jeziora. Następuje to zwykle nagle – nie ma wielu szans na ratunek.

Erupcja limniczna prawdopodobnie miała także miejsce w okolicach niemieckiej miejscowości Messel – z tym, że zdarzyło się to w odległej przeszłości (ok. 50-35 mln lat temu). Na ślad duszącego działania CO₂ wskazują odnalezione tam liczne, specyficzne skamieniałości owadów, gadów i ssaków.