Na wystawie w Cogiteonie. Co się działo, zanim ludzie stworzyli cywilizację? cz.2
Zaczęło się dawno, dawno temu, gdy przodkowie ludzi i szympansów poszli własnymi ewolucyjnymi...
Krótka, naukowa encyklopedia mycia rąk
- Tekst: Anna Łęcka
Od najmłodszych lat słyszymy, by myć ręce po powrocie do domu czy przed posiłkiem. Przywiązujemy dużą wagę do codziennej higieny, dla większości jest ona nieodzownym elementem życia, zajmującym sporo czasu. Tylko właściwie, dlaczego jest to aż tak ważne? Co mogłoby się wydarzyć, gdyby ktoś się nie mył? Zbadaliśmy naukowe podstawy tej sprawy!
Co żyje na naszych rękach?
Na naszych rękach występuje aż 150 gatunków bakterii. Dla niektórych z nich jest to wymarzony dom, bez którego nie mogą istnieć. Inne odwiedzają je jedynie, gdy chwytamy kubek, przeglądamy gazetę, poprawiamy włosy lub wykonujemy tysiące codziennych czynności. To kontakt z otoczeniem tworzy most, którym migrują mikroorganizmy, chętne, aby zwiedzić ten cudowny zakątek świata, jakim są nasze ręce. Niektóre z nich nie stanowią dla nas zagrożenia, ale mogą wśród nich znaleźć się także groźni przestępcy: gronkowiec złocisty, enterokoki czyli bakterie kałowe, noro i rotawirusy powodujące grypę żołądkową, wirus grypy, COVID-19 i adenowirusy oraz grzyby, np. pleśń. [1]
Co ciekawe każdy z nas ma nieco inne bakterie na swoich rękach, a kobiece ręce charakteryzują się większą ich różnorodnością. Może to wynikać z faktu, że odczyn skóry mężczyzn jest bardziej kwasowy, a nie wszystkie bakterie to lubią. Gruczoły na męskich i damskich rękach mogą też produkować inne ilości potu i łoju, co ma wpływ na ilość drobnoustrojów. Także na naszej prawej ręce można znaleźć inny zestaw mikroorganizmów niż na lewej. [2]
Aby pozbyć się tych niechcianych przyjaciół, którzy mogą spowodować choroby wystarczy umyć ręce. Ale jak to zrobić by mycie było skuteczne?
Obejrzyjcie nasz film, w którym Karol Wnuk z Cogiteonu pokazuje jak dokładnie umyć ręce oraz wnika w mikroświat, tłumacząc, jak działa mydło.
Ostatnio dodane do Rozoom
Co wpływa na skuteczność mycia rąk?
Czy sama woda wystarczy, aby pozbyć się zanieczyszczeń i mikroorganizmów na rękach? Mycie rąk samą wodą jest mniej skuteczne niż użycie wody z mydłem; to tak jakbyśmy chcieli zmyć tłuszcz jedynie wodą. Pocieranie namydlonych dłoni powoduje powstanie piany oraz odrywa zanieczyszczenia, które zostają spłukane wraz z pianą pod strumieniem bieżącej wody. Ponadto liczy się czas. Już 15 sekund mycia rąk wodą z mydłem wystarczy by usunąć 90% bakterii, a mycie przez 30 sekund 99,9%. (30 sekund to tyle, co zaśpiewanie dwa razy piosenki “Wlazł kotek na płotek”) [3]
Teraz pojawia się kolejne pytanie czy i jak suszyć dłonie? A może pozostawić je mokre? Badania wykazały, że na osuszonych dłoniach znajduje się mniej bakterii niż w przypadku pozostawienia ich mokrych. Więc czym je wysuszyć? Elektryczną suszarką zamontowaną w łazience czy kawałkiem ręcznika papierowego?
Prowadzono liczne badania dotyczące skuteczności suszenia rąk papierem i suszarką elektryczną. Porównywano też suszarki na gorące powietrze z takimi, które wytwarzają strumień powietrza. Sprawdzano także jak skuteczne jest wycieranie rąk o ubranie. Badacze zestawiając liczne publikacje nie są w stanie wysunąć ostatecznego wniosku. Jedno jest pewne, bakterie w większym stopniu przenoszą się, gdy ręce są mokre więc niezbędne jest ich osuszanie. Sami zdecydujcie więc czy użyć ręcznika papierowego czy suszarki elektrycznej. Oczywiście te dylematy nie będą nas dotyczyć, jeśli nie korzystamy z toalet w miejscach publicznych.[4][5]
Co zamiast mydła?
Wszystko wydaje się takie proste – ale jak poradzić sobie z drobnoustrojami na dłoniach, gdy brak nam mydła? W krajach, gdzie dostęp do niego jest ograniczony często stosuje się popiół, błoto czy ziemię. Ale czy takie metody są w ogóle skuteczne? Część drobnoustrojów jest usuwana z rąk podczas szorowania, zasadowy odczyn popiołu połączonego z wodą też sprzyja ich unieszkodliwianiu. Badania nie wskazują na to, aby osoby używające popiołu do mycia rąk częściej ulegały chorobom zakaźnym. Popiół może być więc alternatywą dla mydła, ale jeśli będzie on zawierał zanieczyszczenia nieznanego pochodzenia istnieje ryzyko uszkodzenia skóry.[6]
Czy można zrobić mydło z roślin?
Czy to możliwe, że cebulka, liście, łodygi czy nawet kwiaty rośliny nadają się do umycia dłoni? Kilka z roślin pochodzących z Ameryki Północnej zawiera związek chemiczny – saponinę (z łaciny sapo oznacza mydło). Saponiny podczas mieszania z wodą pienią się. Cebula rośliny mydlanej Chlorogalum pomeridianum jest wykorzystywana przez ludność Kalifornii i Oregonu do mycia i prania delikatnych tkanin. Inną rośliną o podobnych właściwościach jest mydlnica lekarska Saponaria officinalis, której liście i korzenie służą jako mydło. Jest ona także dodawana do kosmetyków pielęgnujących skórę wrażliwą.[7]
Plakat promujący mycie rąk. “Twoja linia życia mówi: myj ręce!”. Ilustr. Patrick J. Lynch, CC BY-NC
Ostatnio dodane w Rozoom
Mycie rąk a choroby zakaźne
Wydawać by się mogło, że nasze ręce są najbardziej narażone na obecność bakterii. Po części jest to prawda, ale w rzeczywistości najwięcej bakterii żyje nie na rękach, a na skórze między nadgarstkiem a łokciem. Jak to możliwe? W ciągu dnia nasze przedramiona opierają się o wiele różnych przedmiotów, ale podczas mycia większość z nas myje jedynie ręce. [8]
W ostatnim czasie higiena rąk jest szczególnie ważna i powinniśmy często o niej pamiętać. Jednak badania z 2015 roku wykazały, że tylko 68% Polaków myje ręce po wyjściu z toalety.[9]
Wystąpienie pandemii Covid-19 spowodowało zwiększenie częstotliwości mycia rąk. Dzięki temu obserwujemy spadek ilości tzw. chorób brudnych rąk w roku 2020 w porównaniu z rokiem 2019. Występowało dużo mniej przypadków bakteryjnych zakażeń jelitowych, bakteryjnych zatruć pokarmowych oraz chorób wirusowych. [10]
Jak sami widzicie, używanie wody z mydłem jest istotnym czynnikiem chroniącym nas przed groźnymi chorobami. Sami zdecydujcie czy ta prosta czynność będzie stanowić nieodzowną cząstkę Waszego życia czy może wolicie ten czas poświęcić na leczenie chorób brudnych rąk i ich powikłań.
Źródła:
https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/bacteria-living-on-your-hands-10067062
https://www.sciencedaily.com/releases/2008/11/081103192310.htm
https://www.tomsofmaine.com/good-matters/natural-products/how-does-hand-soap-work-kill-bacteria
https://sfamjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jam.14796
https://www.focus.pl/artykul/najgesciej-zasiedlone-punkty-ludzkiego-ciala
https://www.statista.com/chart/4111/do-europeans-wash-their-hands-after-using-the-toilet/
http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2020/INF_20_12B.pdf
