Atmosfera pełna fal

Pomysłu na radio amatorskie nie sposób oddzielić od prac Aleksandra Popowa, Nikola Tesli czy wreszcie Guglielmo Marconiego. Ten ostatni z końcem XIX wieku eksperymentował z przesyłaniem informacji przez kanał La Manche, a trzy lata później nadał depeszę przez Atlantyk. Pierwsze wiadomości były nadawane za pomocą kodu Morse’a, czyli systemu krótkich i długich sygnałów, które reprezentują poszczególne znaki alfabetu oraz cyfry.

Po głośnym sukcesie Marconiego wielu ludzi zaczęło eksperymentować z radiem. To właśnie oni stworzyli podwaliny radia amatorskiego jakie znamy dzisiaj. Trzecia Międzynarodowa Konferencja Radiotelegraficzna (1927 – 1928), ustaliła, że pasmami dostępnymi dla amatorów będą te o długości fali 80, 40, 20 i 10 m (odpowiednio 3,5 MHz, 7 MHz, 14 MHz i 28 MHz).

Czym jest pasmo? Przypomnijmy, że nasze otoczenie wypełnione jest falami elektromagnetycznymi. To fale o różnych cechach, przebiegające w różny sposób. Jedne z ich ważniejszych atrybutów określane są przez długość i częstotliwość fali. Niektóre z fal, tzw. fale radiowe, możemy wykorzystywać do transmisji sygnałów, które za pomocą nadajnika i odbiornika zamieniane są w dźwięk.

SQ wywołuje DL

Współczesne radio amatorskie wygląda zupełnie inaczej niż kiedyś. Przede wszystkim nie ma konieczności żmudnej nauki kodu Morse’a (pomimo, że ten nadal cieszy się niesłabnąca popularnością wśród telegrafistów – pasjonatów), ponieważ mamy wygodną i prostą możliwość porozumiewania się za pomocą ludzkiego głosu. Od dawna też nie musimy budować własnych urządzeń nadawczo-odbiorczych, dlatego że te dostępne są w sklepach.

Dysponujemy też uporządkowanym systemem znaków wywoławczych. Znak wywoławczy to unikalny w skali światowej identyfikator każdej stacji amatorskiej, każda taki znak posiada. Znak mojej stacji to SQ9ZAQ. Znak składa się z dwóch części: prefiksu, w tym przypadku “SQ”, który określa kraj pochodzenia stacji [1] oraz reszty, który w zależności od kraju może różnie wyglądać. Polska ma przyznane kilka prefiksów: SP, SQ, SO, SR, SN, HF, 3Z. Stacja np. z Niemiec może mieć prefiksy DL, DA i kilka innych. Każda stacja amatorska na falach eteru przedstawia się właśnie takim znakiem. Żeby nie było problemów z wymawianiem liter w różnych językach, opracowano specjalny alfabet fonetyczny ICAO [1].

Można się zastanawiać czy w czasach praktycznie globalnego zasięgu telefonii komórkowej, internetu, nowoczesnych, prostych i miłych sposobów komunikacji radio amatorskie ma sens? Okazuje się, że ma z pewnością taką wartość, jak wiele innych hobby. Zgłębianie jego tajników rozwija umiejętności techniczne, społeczne, pozwala zawierać nowe znajomości.

Radiowi pasjonaci

Radio amatorskie to bardzo rozległe hobby i w zasadzie każdy znajdzie coś dla siebie. Przyjrzyjmy się kilkunastu przykładom zaangażowania w tę pasję:

Konstruktorzy – ludzie, których pasją jest projektowanie i budowanie nowych urządzeń radiowych oraz testowanie wymyślonych przez siebie konstrukcji. Warto zaznaczyć, że radioamatorzy są jedyną grupą społeczną, która może nadawać na zrobionych przez siebie urządzeniach i nie potrzebuje żadnych certyfikatów, zgód czy homologacji.

Zawodnicy – tak:), radioamatorzy mają swoje zawody radiowe. Zwykle takie zawody polegają na nawiązaniu jak największej liczby łączności z innymi radioamatorami w określonym czasie, na przykład (w przypadku dużych międzynarodowych zawodów) w ciągu 24 lub 48 godzin. Warto zaznaczyć, że polskie zespoły regularnie zajmują czołowe miejsca, np. zespoły posługujące się znakiem wywoławczym SN7L [2] na falach ultrakrótkich czy SN0HQ [3] na falach krótkich.

Radio można też połączyć z podróżami. Dla miłośników gór stworzono program SOTA, który polega na nawiązywaniu łączności ze szczytów górskich.  Dla fanów historii uruchomiony został program aktywacji zamków. Uruchomienie stacji radiowej w jakimś miejscu, czy to na szczycie górskim, latarni morskiej czy w zamku radioamatorzy nazywają aktywacją. Chyba najbardziej ekstremalnym przykładem łączenia radia z podróżami są tzw. DXpedycje. To wyprawy w miejsca, gdzie nie ma krótkofalowców [4]. Ekspedycja zabiera w takie miejsce swoje radia, anteny tylko po to, żeby dać możliwość kolegom z całego świata na połączenie się z takim miejscem.

Telegrafiści – czyli pasjonaci “titania” [5], kodu Morse’a oraz “kropek i kresek”, ludzie, którzy czasami z kompletnego szumu potrafią wyłapać szczątki, tego co ktoś nadaje.

Mikrofalowcy – radioamatorzy zajmujący się mikrofalami. Muszą być przy okazji konstruktorami, ponieważ sprzętu mikrofalowego fabrycznej produkcji w zasadzie nie ma. Często przerabiają oni sprzęt np. wojskowy czy złomowane stacje bazowe telefonii komórkowej.

Nasłuchowcy – radioamatorzy, których pasją jest słuchanie [6] wszystkiego co tylko dotrze do ich anten. Słuchają innych radioamatorów, komercyjnych rozgłośni radiowych z całego świata. Często w zawodach radioamatorskich są osobne kategorie dla nasłuchowców, wtedy słuchają oni i notują informacje od wszystkich pozostałych uczestników tychże zawodów.

ARDF, czyli polskie “łowy na lisa”, formalnie nazywające się radioorientacją sportową. Zawody sportowe, które są połączeniem biegu na orientację z poszukiwaniem ukrytych w lesie nadajników [7].

Satelity – radioamatorzy mają własne satelity [8]. Satelity  pozwalają na dosyć łatwą komunikację z odległymi zakątkami świata. Od kilku lat amatorzy dorobili się nawet własnego przekaźnika na geostacjonarnym satelicie OSCAR 100, który swoim zasięgiem  pokrywa obszar od wschodniego wybrzeża Ameryki Południowej przez całą Afrykę i Europę aż po azjatycką część Rosji, Indie i Chiny.

Ludzie, których pasjonuje drugi człowiek po drugiej stronie radia. Fascynuje ich to, że tak naprawdę nigdy nie wiadomo, kto się zgłosi na nasze “wywołanie ogólne”. Czy to będzie podobny nam radioamator czy może były król Hiszpanii – Juan Carlos.

Emcom – czyli bardzo praktyczna i społecznie przydatna część tego hobby. Emcomowcy przygotowują się na czas, kiedy standardowa łączność zawiedzie. Radioamatorzy w 1997 roku zorganizowali całą sieć zastępczej łączności podczas wielkiej powodzi. Podczas Światowych Dni Młodzieży w Krakowie to właśnie radioamatorzy czuwali nad działaniem całej sieci łączności organizatora. Emcomowcy to ludzie, którzy w ciągu godziny są w stanie zabrać z domu tonę sprzętu, pojechać 50 km dalej i na szybko rozstawić węzeł łączności. Organizują ćwiczenia, marzną w zimie, śpią w namiotach i zasilają się panelami słonecznymi oraz agregatami.

Programiści i inni komputerowcy również znajdą tutaj coś dla siebie –  radioamatorzy mogą wymyślać nowe algorytmy do kodowania dźwięku, przesyłania danych czy np. dekodowania bardzo słabych sygnałów.

Fale radiowe w… internecie

A co jeśli nie posiadamy radia, a chcemy posłuchać co dzieje się na świecie? Z pomocą przychodzi internet i radioodbiorniki typu SDR (Software Defined Radio – [9]). Jeden z nich prezentuję na filmie.

Źródła:

[1] https://www.itu.int/en/ITU-R/terrestrial/fmd/Pages/call_sign_series.aspx

[2] https://www.facebook.com/SN7L.VHF/

[3] http://sn0hq.org.pl/

[4] https://qrznow.com/announcing-the-bs7b-dxpedition-to-scarborough-reef/

[5] https://titawa.pl/home/

[6] https://www.swling.com/

[7] https://www.youtube.com/watch?v=5bSvy30rV14

[8] https://www.amsat.org/

[9] https://pl.wikipedia.org/wiki/Radio_programowalne