Wiosna w lesie
Nim skończył się luty w lasach już pojawiły się już pierwsze kwiaty. Teraz nadszedł bardzo dobry...
Antybiotyki – jak powinniśmy je chronić, aby one nadal chroniły nas? cz.2
- Tekst: Gabriela Zielińska
Jak działają antybiotyki? Czym jest antybiotykooporność? A także o swoistym wyścigu między medycyną a światem mikroorganizmów możecie przeczytać w pierwszej części artykułu. W kolejnym odcinku naszej antybiotykowej miniserii postaramy się wyjaśnić, jak każdy z nas może chronić antybiotyki oraz swoje zdrowie.
Zjawisko antybiotykoodporności jest ściśle związane z powszechnym użyciem antybiotyków w medycynie, ale także weterynarii i hodowli zwierząt. Z tego względu jednym z podstawowych założeń programów ochrony antybiotyków jest dążenie do bardziej odpowiedzialnego korzystania z tej grupy leków. Założenia te także postulują ogólne ograniczenie ich stosowania tylko do tych sytuacji, kiedy rzeczywiście są potrzebne. Dlatego tak ważne są wszystkie drobne działania mające na celu utrzymanie dobrego zdrowia i zahamowanie rozprzestrzenianiu się infekcji zakaźnych. Warto pamiętać aby: zapobiegać zachorowaniu poprzez odpowiednie szczepienia, zachowywać higienę podczas kaszlu i kichania, regularnie myć ręce, a także zdrowo się odżywiać i znajdować czas na aktywność fizyczną.
Niestety czasem dbałość o zdrowie nie wystarczy, zachorujemy i konieczne może okazać się podanie antybiotyku. Temu przecież służą – aby chronić nas przed chorobotwórczymi bakteriami. Trzeba tylko pamiętać o kilku prostych zasadach, tak aby ich zastosowanie przyczyniło się do szybkiego wyleczenia i w dłuższej perspektywie nie przyniosło szkód związanych z narastającą antybiotykoopornością.
Powyższe wskazówki pochodzą z materiałów prasowych przygotowanych przez Narodowy Instytut Leków z okazji Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach i Światowego Tygodnia Wiedzy o Antybiotykach 2021.
Kiedy i jak stosuje się antybiotyki?
Antybiotyki powinno stosować się zawsze z przepisu lekarza, w leczeniu infekcji spowodowanych przez bakterie. Nie leczy się przy ich pomocy infekcji wirusowych, ponieważ wirusy nie są podatne na działanie antybiotyków. Może się jednak zdarzyć, że w czasie infekcji wirusowej (na przykład grypy, przeziębienia, COVID-19) dojdzie do dodatkowego zakażenia bakteryjnego. Wtedy, jeśli zajdzie taka potrzeba, włączany jest antybiotyk, aby ochronić pacjenta przed dalszym rozwojem infekcji bakteryjnej w osłabionym organizmie.
Właściwe dobranie antybiotyku nie jest rzeczą prostą i wymaga wiedzy medycznej. Dlatego nie należy podejmować żadnych prób samoleczenia, zużywać antybiotyków po poprzednich kuracjach lub otrzymanych od innych osób. Źle dobrane antybiotyki mogą nie zadziałać lub wręcz przynieść szkodę.
To do lekarza należy ocena czy antybiotyk jest potrzebny u danego pacjenta, a jeśli tak – również dobór właściwego antybiotyku. Dlatego jeśli czujemy się zaniepokojeni stanem zdrowia, powinniśmy skontaktować się z lekarzem.
Bakterie różnią się swoim „portfolio” jeśli chodzi o oporność na antybiotyki. Poszczególne gatunki bakterii są podatne na działanie konkretnych antybiotyków, podczas gdy na działanie innych mogą być naturalnie odporne lub uodpornić się dopiero pod wpływem spontanicznej zmiany. Zdarzają się też niestety szczepy bakteryjne odporne na wiele antybiotyków równocześnie i powodujące przez to bardzo trudne w leczeniu infekcje. Dlatego nie wolno używać antybiotyków pozostałych po wcześniejszych kuracjach. Każdorazowo lekarz na podstawie wywiadu i badań musi ocenić, jaki antybiotyk powinien być odpowiedni.
Czasem okazuje się, że dobrany antybiotyk nie przynosi poprawy stanu pacjenta, a infekcja nadal utrzymuje się lub nawraca po przejściowym polepszeniu. Wtedy pomocne może być wykonanie antybiogramu. Jest to badanie mikrobiologiczne polegające na przetestowaniu bakterii pobranych od pacjenta pod kątem ich wrażliwości na poszczególne antybiotyki, tak aby do terapii wybrać ten, który ma największe szanse zwalczyć tę konkretną infekcję.
Hodowla płytkowa Enterobacter sakazakii wykonana podczas antybiogramu. Białe krążki testowe nasączone różnymi antybiotykami (nazwa oraz stężenie antybiotyku oznaczone na krążku) umieszcza się na płytce, na której powierzchni wysiano wcześniej bakterie. Wokoło krążków powstają wyraźnie widoczne strefy, w których bakterie nie wyrastają. Średnica tych stref wskazuje na ile dany antybiotyk hamuje wzrost bakterii (im większa średnica pola nieporośniętego bakteriami, tym większa skuteczność antybiotyku względem tych konkretnych bakterii).
Ostatnio dodane do Rozoom
Przestrzegaj zaleceń!
Prawidłowe stosowanie antybiotyku jest równie istotne, jak jego właściwe dobranie. To właśnie przy ich zażywaniu istnieje największe pole do błędów nieświadomie popełnianych przez pacjentów. Pamiętaj, aby przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących dawkowania i czasu trwania kuracji. To bardzo ważne. W przeciwnym razie może okazać się, że zamiast walczyć z bakteriami, właśnie „trenujesz” je, jak mają opierać się danemu lekowi. Oczywiście wszystkie niepokojące objawy, brak polepszenia samopoczucia lub złe tolerowanie antybiotyku również powinny zostać skonsultowane z lekarzem.
Jednym z najpowszechniejszych błędów jest zbyt wczesne zaprzestanie przyjmowania antybiotyku, kiedy tylko pacjent poczuje się lepiej. Szybka poprawa wcale nie musi oznaczać, że wszystkie chorobotwórcze bakterie zginęły. Te które przetrwały, tylko na to czekają. Po odstawieniu antybiotyku, mogą powtórnie namnożyć się i doprowadzić do nawrotu choroby. Efektywność antybiotyku zależy również od jego stężenia. Dlatego istotne jest też przyjmowanie leku w zaleconych odstępach czasu pomiędzy dawkami, aby utrzymać w organizmie odpowiednie jego stężenie. Antybiotyk w zbyt małej koncentracji może nie zadziałać. Również zupełne pomijanie dawek (np. zapominanie o nich) może postawić pod znakiem zapytania efektywność leczenia.
Warto też pamiętać, że antybiotyki oprócz bakterii chorobotwórczych zabijają także te neutralne i dobroczynne występujące w naszym organizmie. Dlatego po zakończeniu leczenia warto sięgnąć po preparaty wspierające odtworzenie prawidłowej flory bakteryjnej.
Niezużyte lub przeterminowane opakowania antybiotyków powinny zostać oddane do utylizacji. Specjalne pojemniki na leki przeznaczone do utylizacji można znaleźć w aptekach, przychodniach, niektórych instytucjach publicznych. Nie należy wyrzucać ich do śmieci ani kanalizacji, skąd w efekcie trafiają do wód i gleby. Uwalnianie antybiotyków do środowiska prowadzi do licznych zagrożeń. Warto wspomnieć choćby o tym, że takie postępowanie powoduje lawinowy wzrost antybiotykoodporności wśród bakterii występujących w środowisku przyrodniczym.
* * *
Wprowadzenie antybiotyków do użytku leczniczego było bardzo ważnym krokiem w rozwoju medycyny. Jednak nie są one dane nam raz na zawsze i powinniśmy traktować je jako wspólne dobro, o które trzeba dbać. Oprócz instytucji publicznych odpowiedzialnych za monitorowanie stosowania antybiotyków oraz planowanie stosownych strategii, każdy z nas może dołożyć starań, aby stosować je rozważnie, tak aby jak najdłużej mogły nas chronić.
Źródła:
- antybiotyki.edu.pl/edwa/zobacz-odp-stosowanie-pacjent.php
- antybiotyki.edu.pl/edwa/zobacz-galeria-plakaty.php
- antibiotic.ecdc.europa.eu/en/about
- www.who.int/campaigns/world-antimicrobial-awareness-week
